Виды наклонений глагола
Повелительное и желательное наклонение имеет синтетические способы формообразования, с помощью окончаний.
Сослагательное и долженствовательное наклонения образуются от желательного наклонения.
Повелительное наклонение имеет одно лицо – второе и два числа – ед. и мн.
Պահպանեցե՛ք լռություն։
Соблюдайте тишину!
◦
Նստեցե՛ք խնդրեմ։
Садитесь, пожалуйста!
◦
Արտագրի՛ր այս նախադասությունը։
Перепиши это предложение!
◦
Մի՛ շտապիր, դանդաղ գնա։
Не торопись (спеши), иди медленно!
◦
Մոտեցի՛ր սեղանին և վերցրո՛ւ գիրքը։
Подойди к столу и возьми книгу!
Глаголы на -ել образуют формы повелительного наклонения при помощи окончаний -ի՛ր, -եցե՛ք (-ե՛ք)
վազելбежать
վազի՛րбеги
վազեցե՛ք, վազե՛քбегите
◦
խմելпить
խմի՛րпей
խմեցե՛ք, խմե՛քпейте
◦
սովորելучиться
սովորի՛րучись
սովորեցե՛ք, սովորե՛քучитесь
Глаголы, имеющие суффиксы -ն-, -չ-, образуют формы повелительного наклонения при помощи окончаний -ի՛ր для ед. ч., -ե՛ք для мн. ч., а суффиксы выпадают
փախչելбежать (убегать)
փախի՛րбеги
փախե՛քбегите
◦
մտնելвходить
մտի՛րвходи
մտե՛քвходите
◦
թռչելлететь
թռի՛րлети
թռե՛քлетите
◦
անցնելпройти
անցի՛րпройди
անցե՛քпройдите
◦
տեսնելвидеть
տե՛սсмотри
տեսե՛քсмотрите
◦
Обратите внимание на глагол տեսնել. Форма ед. ч. повелительного наклонения этого глагола не имеет окончания.
Формы повелительного наклонения каузативных глаголов образуется при помощи окончаний -րո՛ւ для ед. ч. и -րե՛ք для мн. ч.
խմեցնելнапоить
խմեցրո՛ւнапои
խմեցրե՛քнапоите
◦
մոտեցնելприближать
մոտեցրո՛ւприближай
մոտեցրե՛քприближайте
◦
վերցնելбрать
վերցրո՛ւвозьми
վերցրե՛քберите
◦
իջեցնելспустить
իջեցրո՛ւспусти
իջեցրե՛քспустите
Глаголы на -ալ образуют формы ед. ч. посредством выпадения -լ инфинитива, а мн. ч. – при помощи окончания -ացե՛ք
խաղալиграть
խաղա՛играй
խաղացե՛քиграйте
◦
մնալоставаться
մնա՛останься
մնացե՛քостаньтесь
◦
կարդալчитать
կարդա՛читай
կարդացե՛քчитайте
Над гласным последнего слога повелительной формы всегда ставится знак ударения – глаголы в повелительном наклонении произносятся с особой повелительной интонацией. т. е. на последнем слоге голос резко повышается.
Формы повелительного наклонения неправильных глаголов
գալходить
ե՛կ, արի՛иди (разг.)
եկե՛քидите
◦
Ե՛կ (եկե՛ք) այստեղ։
Иди (идите) сюда!
◦
Արի՛ այստեղ։
Նե՛րս եկեք, խնդրեմ։
Войдите, пожалуйста!
◦
տալдавать
տո՛ւրдай
տվե՛քдайте
Ջո՛ւր տուր (տվե՛ք)։
Дай (дайте) воды!
◦
Հա՛րց տուր (տվե՛ք)։
Задай (задайте) вопрос!
◦
ուտելесть
կե՛րешь
կերե՛քешьте
◦
Խնձո՛ր կեր (կերե՛ք)։
Ешь (ешьте) яблоко!
◦
լինել00
եղի՛ր 00
եղե՛ք00
◦
Ուշադի՛ր եղիր (եղե՛ք)։
апрапрапрапрапр
Форма նե՛րս եկեք – аналитический глагол, в повелительных формах которого ударение падает на первый компонент
Դո՛ւրս գնացեք։
Выходите!
◦
Վե՛ր կաց (կացեք)։
Встань (встаньте)!
Отрицательные формы повелительного наклонения образуются при помощи отрицательной частицы մի՛, которая ставится перед повелительной формой
գրի՛րпиши
մի՛ գրիրне пиши
◦
գրեցեք, գրեքпишите
մի՛ գրեքне пишите
◦
կարդա՛читай
մի՛ կարդաне читай
◦
կարդացեքчитайте
մի՛ կարդացեքне читайте
◦
վերցրո՛ւбери
մի վերցրուне бери
◦
վերցրեքберите
մի՛ վերցրեքне берите
◦
В отрицательных формах повелительного наклонения ударение переходит на մի՛.
Формы повелительного наклонения глагола в основном употребляются в побудительных предложениях и произносятся с повелительной интонацией. Если в побудительном предложении есть обращение, то знак ударения ставится также и на обращении, так как оно произносится с восходящей интонацией
примера нет
Прочитайте побудительные предложения, обращая внимание на формы повелительного наклонения глаголов.
Նախ դասերդ սովորի՛ր, հետո եթե ուզում ես, գնա՛ ընկերոջդ տուն․ բայց այնտեղ շատ մի՛ մնա, շուտ վերադաձի՛ր։
Сначала выучи уроки, потом, если хочешь, пойди к товарищу; но там не задерживайся, возвращайся поскорее.
◦
Եթե հանդիպես Անահիտին, հաղորդի՛ր նրան իմ բարևները։
Если встретишь Анаит, передай ей от меня привет.
◦
Կարե՛ն, արագ մի՛ վազիր, կհոգնես։
Карен, не беги так быстро, устанешь.
◦
Կարինե՛, մի քիչ հանգստացի՛ր։
Карине, отдохни немного.
◦
Այդպես մի՛ խոսիր։
Не говори так!
◦
Մի՛ աղմկեք, խանգարում եք աշխատել։
Не шумите, мешаете работать!
◦
Այժմ դո՛ւ պատմիր, հերթը քոնն է։
Теперь расскажи ты, твоя очередь.
◦
Պահպանեցե՛ք փողոցային երթևեկության կանոնները։
Соблюдайте правила уличного движения!
◦
Սովորեցե՛ք և հիշեցե՛ք հայերենի ուղղագրության կանոնները։
Выучите и запомните правила армянского правописания.
Побуждение, повеление может быть передано также инфинитивом
Պահպանե՛լ (պահպանեցե՛ք) լռություն։
Соблюдать (соблюдайте) тишину!
◦
Արտագրե՛լ (արտագրեցե՛ք) հետևյալ տեքստը։
Переписать (перепишите) следующий текст.
◦
Պատասխանե՛լ (պատասխանեցե՛ք) հետևյալ հարցերին։
Ответить (ответьте) на следующие вопросы.
◦
Լռե՛լ (լռեցե՛ք)։
Молчать (молчите)!
Երանի այսօր լավ եղանակ լինի (լիներ)։
Хоть бы сегодня была хорошая погода.
◦
Դե էլ ժամանակ չկորցնենք, գնանք։
Ну пойдём, не будем терять время.
◦
Լավ կլիներ, որ դու ինքդ անձամբ գնայիր և տեսնեիր, թե ինչ է պատահել։
Было бы хорошо, если бы ты сам пошёл (поехал) и лично бы узнал (увидел), что случилось.
◦
Выделенные в предложениях слова – формы желательного наклонения глагола.
Желательное наклонение имеет два времени – будущее и прошедшее.
Формы будущего времени желательного наклонения образуются при помощи окончаний вспомогательного глагола է в настоящем времени
գրեմ
գրես
գրի
գրենք
գրեք
գրեն
◦
կարդամ
կարդաս
կարդա
կարդանք
կարդաք
կարդան
Обратите внимание на формы 3 л. ед. ч. Эта форма в глаголах на -ել образуется заменой -ել инфинитива на -ի
գրել – գրի
խմել – խմի
ասել – ասի
ուտել – ուտի
А в глаголах на -ալ выпадением -լ инфинитива
կարդալ – կարդա
խաղալ – խաղա
ողալ – լողա
մոտենալ – մոտենա
Форма 3 л. ед. ч. глаголов на -ալ совпадает с формой 2 л. ед. ч. повелительного наклонения, но, как вы уже знаете, повелительное наклонение имеет ударение
Ես ուզում եմ, որ նա կարդա այդ գիրքը։
Я хочу, чтобы он прочёл эту книгу.
◦
Կարդա՛ այդ գիրքը։
Прочти эту книгу!
Употребляется
1. При выражении желания совершить действие
Նորից գարուն է, արտերը ելնեմ,
Եղնիկների հետ հովի պես սուրամ,
Արծիվների հետ երգով սավառնեմ
Սիրտս երկնքի սրտի հետ բանամ։
◦
Вновь весна, выйти бы мне на поля.
С ланями промчаться бы подобно ветру.
С орлами бы парить с песней,
Сердце бы своё с сердцем неба открыть.
Ов. Шираз
Перевод подстрочный
2. В придаточных предложениях условия, цели
Եթե ժամանակ ունենամ, կգամ։
Если у меня будет время, то приду.
◦
Ես գնացի խանութ, որ գնումներ կատարեմ։
Я пошёл в магазин за покупками.
◦
Որպեսզի լավ սովորեք հայերեն, պետք է շատ պարապեք։
Чтобы хорошо выучить армянский (язык), вы должны много заниматься.
3. В придаточных предложениях при глаголах, выражающих желание, намерение, просьбу, приказ; при этом придаточное предложение соединяется с главным посредством союза որ'чтобы'
Նա շատ է ուզում, որ մենք այցելնք իրեն։
Он очень хочет, чтобы мы навестили его.
◦
Ես խնդրում եմ, որ դու անպայման գաս։
Я прошу, чтобы ты обязательно пришёл.
В придаточных предложениях цели, которые соединяются с главным при помощи союзов որ, որպեսզի'чтобы', всегда употребляются формы желательного наклонения. Сочетанию "чтобы" ＋ инфинитив соответствует сочетание որ, որպեսզի ＋ формы желательного наклонения или инфинитив в род. п. ＋ համար
чтобы сказать –
որ, որպեսզի ասեմ (ասես…) = ասելու համար
◦
чтобы выучить –
որ, որպեսզի սովորեմ (սովորես…) = սովորելու համար
◦
В придаточных предложениях условия, которые соединяются с главным при помощи союзов եթե, թե'если', глагол в большинстве случаев ставится в желательном наклонении. Сочетанию "если" ＋ инфинитив соответствует сочетание եթե, թե ＋ форма желательного наклонения
если (правду) сказать
եթե (ճիշտ) ասեմ (ասես…)
◦
если (хорошо) выучить
եթե (լավ) սովորեմ (սովորես…)
Форма 1 л. мн. ч. будущего времени желательного наклонения показывает также побуждение к совместному совершению действия
Արա՛գ գնանք, ուշանում ենք։
Пойдём быстрее, опаздываем.
◦
Եկեք գնանք կինո։
Давайте пойдём в кино.
◦
Արի այսօր էլ չաշխատենք։
Давай сегодня больше не работать.
Давай и сегодня не работать.
◦
Այսօր գնա՞նք թանգարան։
Пойдём сегодня в музей?
Прочитайте предложения, обращая внимание на употребление форм будущего времени желательного наклонения.
◦
Գնամ, տեսնեմ ինչ է պատահել։
Пойду посмотрю, что случилось.
◦
Ես չեմ ուզում, որ դու գնաս․ ուզում եմ, որ մնաս այստեղ։
Я не хочу, чтобы ты ушёл, хочу, чтобы ты остался здесь.
◦
Մայրդ ուզում է, որ դու լավ մասնագետ դառնաս։
Твоя мать хочет, чтобы ты стал хорошим специалистом.
◦
Բոլորը գնացել են։ Ես էլ գնա՞մ։
Все ушли. Можно и мне уйти?
◦
Մենք պայմանավորվեցինք, որ երեկոյան հանդիպենք Աբովյան և Սայաթ-Նովա փողոցների խաչմերուկում և գնանք պաղպաղակ ուտելու։
Мы договорились встретиться вечером на углу улиц Абовяна и Саят-Нова и пойти поесть мороженого.
էլочень употребительно в разговорной речи и означает
'Тоже, также, и' – в этом значении в литературном языке употребляется слово նույնպես00000
Ես էլ եմ ուզում…
Ես նույնպես ուզում եմ։
Я тоже хочу…
◦
Դու էլ արի՛ մեզ հետ…
Դու նույնպես արի՛ մեզ հետ։
И ты иди с нами.
◦
Ես չեմ գնում, դո՛ւ էլ մի գնա։
Я не иду, и ты не ходи.
'Больше не' (с отриц. формой глагола) – этом значении в литературном языке употребляется слово այլևս'больше не'
Էլ ոչինչ չեմ կարող անել = Այլևս ոչինչ չեմ կարող անել։
Больше ничего не могу делать (сделать).
◦
Էլ ոչինչ չանես…
Այլևս ոչինչ չանես։
Больше ничего не делай!
◦
Էլ չեմ անի։
Больше не буду.
◦
Էլ չեմ կարող։
Больше не могу.
'Уж'
Էլ չեմ խոսում այն մասին, որ…
Уж не говорю о том, что…
◦
Էլ չեմ ասում, որ…
Уж не говоря, что…
Երանի այսօր անձրև գար։
Хоть бы сегодня дождь пошёл!
◦
Ինչ լավ կլիներ, եթե միասին գնայինք հանգստանալու։
Как было бы хорошо, если бы мы поехали отдыхать вместе!
◦
Եթե մի քիչ շուտ գայի, կհանդիպեի նրան։
Если бы я пришёл немного раньше, я встретил бы его.
◦
Выделенные в предложениях слова – формы прошедшего времени желательного наклонения.
Окончания прошедшего времени совпадают с окончаниями прошедшего времени вспомогательного глагола
գրեի
գրեիր
գրեր
գրեինք
գրեիք
գրեին
◦
կարդայի
կարդայիր
կարդար
կարդայինք
կարդայիք
կարդային
Формы прошедшего времени желательного наклонения употребляются в следующих случаях
1. Совершение действия является желательным для говорящего, но оно либо не совершилось, либо говорящий считает его совершение невозможным. Эти формы в указанном значении часто употребляются со словами
երանի, երանի թեхоть бы
միայն թեлишь бы, только бы
◦
Երանի՛ ամեն ինչ ճիշտ լիներ։
Хоть бы все было правдой!
◦
Երանի՛ թե այդպես լիներ։
Хоть бы было так!
◦
Միայն թե հասցնեինք, միայն թե չուշանայինք։
Только бы успеть, только бы не опоздать.
◦
2.В придаточных предложениях условия и цели. В этом употреблении ему соответствуют формы сослагательного наклонения
Եթե տեսնեի նրան, կասեի այդ մասին։
Если бы я увидел его, сказал бы об этом.
◦
Եթե ժամանակ գտնեիր և գայիր, մենք կգնայինք թատրոն։
Если бы ты нашёл время и пришёл, мы бы пошли в театр
Прочитайте отрывок из стихотворения В. Терьяна, обращая внимание на употребление форм прошедшего времени желательного наклонения
Լինեի չոբան սարերում հեռու,
Գայիր, անցնեիր վրանիս մոտով,
Իրար նայեինք անուշ կարոտով,
Քնքուշ ժպտայինք հանկարծ իրարու։
Գնայիր աղբյուրն ու ետ դառնայիր,
◦
Был бы я пастухом далеко в горах,
Ты пришла бы и прошла мимо моего шатра,
Посмотрели бы мы друг на друга со сладостной тоской,
Нежно улыбнулись бы вдруг друг другу.
Ты пошла бы к роднику и вернулась назад,
◦
Թեթև, որպես վիթ, ելնեիր ձորից
Մի ջուր տայիր ինձ քո լի սափորից,
Ու վրանիս մոտ հանգստանայիր։
Ու երբ գնայիր – գիշերս անքուն
Դառնար գալիքի մի թովիչ խոստում,
Ու վառվեր հոգիս պարզ ու իմաստուն
Իմ վրանի տակ, սարերի գրկում։
◦
Легко, как газель, поднялась бы из ущелья,
Дала бы мне воды из твоего полного кувшина
И отдохнула бы у моего шатра.
И когда ушла бы ты, моя бессонная ночь
Стала бы пленительным обещанием грядущего,
И сгорела бы душа чистая и мудрая
Под моим шатром, в объятиях гор.
(перевод подстрочный)
Формы 3 л. желательного наклонения нередко употребляются с модальным словом թո՛ղ'пусть'
Թո՛ղ լինի միշտ արևը։
Пусть всегда будет солнце!
◦
Թո՛ղ ներս մտնեն։
Пусть войдут.
◦
Թո՛ղ այսօր չգա։
Пусть сегодня (он) не приходит.
◦
Թո՛ղ ասեն։
Пусть скажут.
◦
Թո՛ղ այդ մասին վաղուց մտածեր։
Об этом надо было давно подумать.
Отрицательные формы желательного наклонения образуются путем присоединения частицы չ-
գրեմ – չգրեմ
կարդայիր– չկարդայիր
Обратите внимание – отрицательные формы 2 л. будущего времени желательного наклонения могут выражать повеление и быть синонимичными отрицательным формам повелительного наклонения
չգնա՛ք = մի՛ գնացեք
չուտե՛ք = մի՛ կերեք
չքնե՛ս = մի՛ քնիր
Прочитайте предложения, обращая внимание на употребление форм желательного наклонения.
Չգիտեմ ինչ անեմ, գնա՞մ թե չգնամ այնտեղ։
Не знаю, что мне делать – пойти или не пойти туда.
◦
Գնաց, որ տոմս առնի։
Он пошёл за билетами (покупать билеты).
◦
Ասա նրան, թող չանհանգստանա։
Скажи ему, пусть не беспокоится.
◦
Շատ էի ուզում, որ տղաս սովորեր Երևանի պետական համալսարանում։
Я очень хотел, чтобы мой сын учился в Ереванском государственном университете.
◦
Այդ մասին նրան ոչինչ չասե՛ս։
Об этом ему ничего не говори!
◦
Ինձ հետ այդպես չխոսե՛ք։
Со мной так не говорите!
◦
Հենց որ տեղ հասնեմ, կհեռագրեմ։
Как только доеду, дам телеграмму.
◦
Թող այդ մասին ոչ ոք չիմանա։
Пусть об этом никто не узнает.
◦
Ես կգնամ միայն այն դեպքում, եթե հեռագիր ստանամ։
Я поеду только в том случае, если получу телеграмму.
◦
ձեռքիս հետпопутно, между делом
Եթե ժամանակ գտնեմ, ձեռքիս հետ այդ գործն էլ կկատարեմ։
Если найду время, то между делом выполню и эту работу.
Слово ձեռք'рука' входит в состав многих устойчивых сочетаний и фразеологизмов
ձեռքիս հետпопутно, между делом
ձեռք բերելприобрести, получить
հաջողություն ձեռք բերելдостигнуть удачи
գիտելիքներ ձեռք բերելприобрести знания
մասնագիտություն ձեռք բերելприобрести специальность
◦
Համալսարանում սովորելու տարիներին նա ձեռք բերեց մեծ գիտելիքներ։
За время учёбы в университете он приобрел глубокие знания.
◦
ձեռքը բաց (շռայլ)щедрый
Նա շատ ձեռքը բաց երիտասարդ է։
Он очень щедрый молодой человек.
◦
ձեռքից բաց թողնելупустить
Նա հարմար պահը ձեռքից բաց թողեց։
Он упустил удобный момент.
◦
ձեռք մեկնելподать, протянуть руку
օգնության ձեռք մեկնել
протянуть руку помощи
◦
Նա առաջին մարդն էր, որ ինձ օգնության ձեռք մեկնեց։
Он был первым, кто протянул мне руку помощи.
◦
հաշտության ձեռք մեկնել
идти на примирение
◦
ձեռ(ք) քաշել
отказаться, отстать
◦
ասածից ձեռք քաշել
отказаться от сказанного
◦
կյանքից ձեռք քաշել
отказаться от жизни
◦
Արի դու ձե՛ռք քաշիր նրանից։
Отстань ты от него.
◦
Ինձանից ձե՛ռք քաշիր։
Отстань от меня!
◦
ձեռքերը լվանալ
умыть руки
◦
Ես ձեռքերս լվանում եմ և այլևս չեմ միջամտի այդ գործին։
Я умываю руки и больше не буду вмешиваться в это дело.
◦
ձեռքից գալ, ամեն ինչ ձեռքից գալ
уметь, быть мастером на все руки
◦
Նրա ձեռքից ամեն ինչ գալիս է։
Он все умеет. Он мастер на все руки.
Իտալացի աշխարհահռչակ նկարիչ Ռաֆայելը մի անգամ հյուրընկալվում էր հյուրանոցներից մեկում։ Նկարիչը շատ շռայլ մարդ էր։ Շուտով նրա գրպանում դրամ չմնաց։ Մի առավոտ հյուրանոցի տերը ներկայացավ Ռաֆայելին և խնդրեց վճարել հյուրանոցի վարձը։ Ռաֆայելը հյուրանոցի տիրոջը հայտնեց, որ այդ երեկոյան ինքը մեկնում է։
– Ինչպե՞ս, – բացականչեց հյուրանոցի տերը, – իսկ հյուրանոցի վա՞րձը։
– Դուք այն կստանաք, – պատասխանեց նկարիչը։
Նույն երեկոյան, երբ հյուրանոցի տերն այցելեց Ռաֆայելին, վերջինս պատրաստվում էր հրաժեշտ տալու։
– Ահա ձեր փողը, – ասաց Ռաֆայելը` մատնացույց անելով սեղանի կենտրոնում կիտված ոսկե և արծաթե դրամները։
Երբ Ռաֆայելը հեռացավ, հյուրանոցի տերը մոտեցավ սեղանին և ցանկացավ դրամները վերցնել։ Բայց, ո՜վ զարմանք, դրամները նկարված էին։
Նկարների վաճառքից գոյացած գումարը մի քանի անգամ գերազանցեց Ռաֆայելի պարտքը։
◦
Знаменитый итальянский художник Рафаэль как-то гостил в одной из гостиниц. Художник был очень расточительным человеком и вскоре оказался без денег (в кармане). Однажды утром хозяин гостиницы явился к Рафаэлю и попросил уплатить за гостиницу. Рафаэль объявил хозяину гостиницы, что этим вечером он уезжает.
– Как, – воскликнул хозяин гостиницы, – а плата за гостиницу?
– Вы ее получите, – ответил художник.
В тот же вечер, когда хозяин гостиницы пришёл к Рафаэлю, тот готовился к отъезду.
– Вот ваши деньги, – сказал Рафаэль, указывая на кучу золотых и серебряных монет на столе.
Когда Рафаэль ушел, владелец гостиницы подошёл к столу, чтобы взять деньги… Но что за диво! – деньги оказались нарисованными.
Сумма, вырученная от продажи картины, в несколько раз превысила долг Рафаэля.
1. Մի անգամ, մի օր устойчивые словосочетания – "однажды", "как-то".
2. -ե суффикс, образующий от существительных имя прилагательное, указывающее на материал, из которого изготовлены предметы
արծաթեсеребряный
ոսկեзолотой
В разговорной речи в этом значении употребляется также форма исходного падежа существительного
ոսկուց = ոսկե = ոսկյա
3. -ք суффикс, образующий существительные (в большинстве случаев) от глагольных основ
զարմանալудивляться
զարմանքудивление
◦
վաճառելпродавать
վաճառքпродажа
◦
4. Обратите внимание на сочетание մատնացույց անելով'указывая'.
Это устойчивое сочетание – сложное слово.
Глагол անել'делать, сделать' входит в состав многих устойчивых сочетаний
աչքով անելподмигнуть
ձեռքով անելделать знак рукой, позвать, поманить
գլխով անելкивать, кивнуть
գործ անելработать
սիրտ անելосмелиться, отважиться
Երևանից դեպի հարավ-արևելք, Գեղամա լեռներում, Ազատ գետի բարձրադիր աջ ափին փռված է այգիների մեջ թաղված Գառնի գյուղը։ Այնտեղ, որտեղ գյուղի սարահարթը սուր եռանկյունով մոտենում է Ազատ գետի գեղատեսիլ կիրճի գլխապտույտ զառիթափին, գտնվում են մեր թվարկությունից առաջ III դարում կառուցված Գառնի ամրոցի ավերակները և I դարի հռչակավոր Գառնիի հեթանոսական տաճարը` մեր երկրի միակ անտիկ տաճարը։ Գառնին եղել է հայ թագավորների ամառային նստավայրը։ Գառնի ամրոցը եզակի պատմական հուշարձանների մի համալիր է, որի գիտական և գեղարվեստական արժանիքները իրենց նշանակությամբ դուրս են եկել ազգային մշակույթի սահմաններից և համընդհանուր ճանաչում են գտել։
Համալիրի ամենանշանավոր կառույցը, իհարկե․ հեթանոսական տաճարն է, որը քանդվել է 1679 թ․ երկրաշարժից։ Նրա ավերակները պեղվել են 1909-1929 թվականներին։ 1970 թվին սկսվեցին տաճարի վերականգման աշխատանքները, և 1976 թվից այն կանգնած է իր նախկին վեհությամբ։
Համալիրի պեղումներով հայտնագործված կառույցներից հետաքրքրություն են ներկայացնում նաև մեծ պալատի մնացորդները և նրանցից մի քիչ հեռու գտնվող պալատական բաղնիքը։ Նախաբաղնիքի հատակը մի հսկայական խճանկար է, որը ներկայացնում է ծովը իր բոլոր բնակիչներով և աստվածներով։
Գառնիի խճանկարը նախաքրիստոնեական Հայաստանի գեղանկարչության միակ հուշարձանն է։
◦
К юго-востоку от Еревана в Гегамских горах на высоком правобережье реки Азат раскинулось утопающее в садах село Гарни. Там, где плато острым треугольником подходит к живописным головокружительным обрывам ущелья реки Азат, находятся развалины Гарнийской крепости III в. до н. э. и знаменитый языческий храм I в., единственный в нашей стране античный храм. Гарни был летней резиденцией армянских царей. Крепость Гарни – это комплекс уникальных исторических памятников, научные и художественные достоинства которых по своему значению вышли за пределы национальной культуры и нашли всеобщее признание.
Самое значительное сооружение комплекса – безусловно, языческий храм, который в 1679 г. был разрушен землетрясением. Руины храма были раскопаны в 1909-1929 гг. В 1970 г. начались работы по его восстановлению, и с 1976 г. храм стоит в своём былом величии.
Из других построек комплекса, обнаруженных во время раскопок, интерес представляют также остатки большого дворца и расположенная недалеко от него дворцовая баня. Пол предбанника представлял собой огромную мозаику, изображающую море со всеми его обитателями и богами.
Гарнийская мозаика – единственный памятник живописи дохристианской Армении.
Приложение в предложении отделяется от поясняемого слова знаком " ` " (բութ) и согласуется с ним в падеже, числе и лице
Գառնին գտնվում է Երևանից` Հայաստանի մայրաքաղաքից, մոտ 30 կմ հարավարևելք։
Гарни находится примерно в 30 км. юго-восточнее Еревана, столицы Армении.
◦
Ես` Հայկ Արամյանս, ծնվել եմ 1943 թ․
Я, Гайк Арамян, родился в 1943 г.
◦
Դու` Հայկ Արամյանդ…
Ты, Гайк Арамян, …
– Անահի՛տ, դռան զանգը տալիս են, տես ո՞վ է։
– Анаит, в дверь звонят, посмотри, кто пришёл.
◦
– Հիմա։
– Сейчас.
◦
– Օ՜, բարև՛, Սուրե՛ն, Մարինե՛, ներս եկեք (համեցեք), ինչպե՞ս է, հիշել եք մեզ։
– О, здравствуйте, Сурен, Марине, заходите (пожалуйста), как это вы нас вспомнили?
◦
– Վաղուց ձեզ չէինք տեսել, շատ էինք կարոտել, այսօր էլ երեկոյան համեմատաբար ազատ էինք, Մարինեի հետ որոշեցինք գալ ձեզ տեսության։
– Давно вас не видели, очень соскучились по вас, а сегодня у нас вечер сравнительно свободный, вот мы с Марине и решили навестить вас.
◦
– Մայրի՛կ, տե՛ս ովքեր են եկել։
– Мама, посмотри, кто пришёл!
◦
– Մենք էլ հենց ձեր մասին էինքխ ոսում, ասում էինք շատ երկար (ժամանակ) մեզ մոտ չեն երևացել։
– А мы как раз о вас говорили и сказали, что вы очень давно у нас не были (букв. не появлялись).
◦
– Հանվեցե՛ք, խնդրեմ, վերարկուները և գլխարկները կարող եք կախել կախիչի վրա։ Ի՜նչ թարմ տեսք ունեք, կարծես հանգստից նոր եկած լինեք։
– Раздевайтесь, пожалуйста, пальто и шляпы можете повесить на вешалку. Как вы хорошо выглядите, как будто только что вернулись с отдыха.
◦
– Ճիշտ է, մենք հանգստանում էինք Ծաղկաձորում1, նոր ենք վերադարձել։
– Ты права, мы отдыхали в Цахкадзоре, недавно вернулись.
◦
– Անմիջապես երևում է․ Ինչո՞ւ ենք միջանցքում կանգնել, ներս մտնենք։ Նստեցե՛ք, խնդրեմ։
– Это сразу видно. Почему мы стоим в прихожей, зайдёмте в комнату. Садитесь пожалуйста.
◦
– Մարինե՛ ջան, ի՜նչ լավացել ես, ասես քսան տարեկան լինես, չէս էլ ասի, որ երկու մեծ տղա ունես։
– Марине джан, как ты похорошела, будто тебе двадцать лет, и не скажешь, что у тебя два взрослых сына.
◦
– Անահիտ, ինչո՞վ հյուրասիրենք մեր թանկագին հյուրերին։ Սառնարանում կարծեմ խորտիկներ ունենք, ընթրիքի սեղան գցիր, միասին ընթրենք։
– Анаит, чем будем угощать наших дорогих гостей? Кажется, у нас в холодильнике есть закуска, накрой (на) стол, поужинаем вместе.
◦
– Դե՛ պատմեք, տեսնենք ինչպես եք։
– Ну, расскажите (посмотрим), как вы поживаете.
1. կարծեմ, կարծես, ասես формы желательного наклонения глаголов կարծել'думать, предполагать' и ասել'сказать', которые употреблены как модальные слова и соответствуют русским – 'как будто, будто, точно, кажется, по-моему'.
В этом значении они употребляются очень часто
Նա կարծեմ այսօր է գալու։
Он, кажется, сегодня приедет.
◦
Կարծեմ արդեն գնալու ժամանակն է։
По-моему (кажется), уже пора уходить.
◦
Նա կարծես աշխատում էր մտաբերել մի բան։
Он как будто старался вспомнить что-то.
◦
Կարծես դուռը ծեծում են։
Кажется, в дверь стучатся.
◦
Նրա գլխին կարծես սառը ջուր լցրեցին։
Его точно окатили холодной водой.
◦
Այդ բոլորը կարծես երազ լիներ։
Как будто все это было сном.
◦
Այնքան ուրախացա, ասես աշխարհն ինձ տվեցին։
Я так обрадовался, будто весь мир мне подарили.
◦
կարծես, ասես могут употребляться также с союзом թե
Կարծես թե գործերը լավ են։
Кажется, дела идут хорошо.
◦
Նա այնպես նայեց, ասես թե ուզում էր ինչ-որ բան հասկացնել։
Он так посмотрел, будто хотел дать понять что-то.
Форма ասես часто употребляется с вопросительными-относительными местоимениями, выражая удивление, утверждение
ինչ ասես, ինչեր ասես
что только, чего только
◦
Ինչ ասես, որ չկար այնտեղ։
Чего только там не было.
◦
Ինչ ասես կար այնտեղ։
Все, что хочешь, там было.
◦
Ինչեր ասես, որ չեմ տեսել իմ կյանքում։
Чего только я не видел в своей жизни!
◦
Ինչեր ասես տեսել եմ իմ կյանքում։
Я все видел в своей жизни.
◦
Ով ասեսкто только
Ո՜վ ասես, որ չէր եկել։
Кто только не пришёл!
◦
Ո՜վ ասես եկել էր։
Ու՜մ ասես, որ չի պատմել այդ մասին։
Кому только он не рассказывал об этом!
◦
Ում ասես պատմել է այդ մասին։
Он всем рассказал об этом.
◦
Որքան ասեսсколько хочешь
Նա որքան ասես կարող է աշխատել և չհոգնել։
Он сколько хочешь может работать и не уставать.
◦
Обратите внимание, что сочетание ով ասես, ինչ ասես в одном и том же значении могут употребляться как с утвердительной формой глагола-сказуемого, так и с отрицательной, причём с отрицательной формой сказуемого они соединяются посредством союза որ'что'.
2. տեսնենք форма желательного наклонения глагола տեսնել'видеть', которая часто употребляется как модальное слово и соответствует русским – "интересно", "посмотрим", "посмотрю". В этом значении употребляются также формы տեսնեմ, տեսնես
Տեսնես վաղը ինչ (ինչպիսի) եղանակ կլինի։
Интересно, какая завтра будет погода.
◦
Տեսնեմ (տեսնենք) առանց ինձ ինչ ես անելու։
Посмотрю (посмотрим), что ты будешь делать без меня.
3. В выражении ջան широко распространённая форма ласкового, интимного обращения, употребляется только с именами собственными и существительными, обозначающими лицо
Աշոտ ջան, տղա ջան, մորաքույր ջան․
4. սեղան գցել устойчивое глагольное сочетание, соответствует 'накрыть на стол'. В этом же значении употребляются также սեղան պատրաստել, սեղան սարքել
սեղանը հավաքելубрать со стола
Հյուրերի գնալուց հետո մենք արագ հավաքեցինք սեղանը։
После ухода гостей мы быстро убрали со стола.
◦
սեղան բաց անելнакрыть стол
Հյուրերի համար մենք լավ սեղան բաց արինք։
Мы хорошо угостили гостей (букв. для гостей мы накрыли хороший стол).
◦
սեղան նստելсесть за стол
Երբ հյուրերը եկան, ամեն ինչ արդեն պատրաստ էր, և մենք սեղան նստեցինք։
К приходу гостей все было уже готово, и мы сели за стол.
Запомните несколько именных сочетаний со словом սեղան.
սեղանի աղстоловая соль
սեղանի գինիстоловое вино
սեղանի թենիսнастольный теннис
հասցեների սեղանадресный стол
աշակերտական սեղանпарта
Заучите наименования некоторых предметов домашнего обихода.
սպասքсервиз
ճաշի սպասքстоловый сервиз
թեյի սպասքчайный сервиз
սուրճի սպասքкофейный сервиз
ափսեтарелка
ճաշի (խոր) ափսեглубокая тарелка
խորտիկի (ծանծաղ) ափսեзакусочная тарелка
բաժակстакан, бокал
թեյի բաժակчайный стакан
հյութի բաժակстакан для сока
գդալложка
ճաշի գդալстоловая ложка
թեյի գդալчайная ложка
դանակнож
պատառաքաղвилка
անձեռոցիկсалфетка
սփռոցскатерть
սառնարանхолодильник
գազօջախгазовая плита
թեյամանчайник
կաթսաкастрюля
թավաсковородка
թասчаша; таз; миска
ամանпосуда
ամանեղենпосуда (собир.)
գույնի թեյամանчайник для заварки
Суффикс образует от существительного имя прилагательное со значением обладающий чем-то
բախտсчастье
բախտավորсчастливый
լույսсвет
լուսավորсветлый
գույնцвет
գունավորцветной
ակնոցочки
ակնոցավորв очках
արժեքцена
արժեքավորценный
Суффикс по значению является антонимом приставки ան-
բախտավորсчастливый
անբախտнесчастный
գունավորцветной
անգույնбесцветный
արժեքավորценный
անարժեքне представляющий ценности
Суффиксу синонимичен -ուն, образующий прилагательные и существительные
գիտենալзнать
գիտունзнающий
իմանալзнать
իմաստունмудрый, мудрец
սահելскользить
սահունскользкий
սողալползти; ползать
սողունпресмыкающееся (сущ.)
◦
Ժլատին հարցրին․
– Ինչո՞ւ ես մենակ հաց ուտում։
Ժլատը շատ զարմացավ։
– Ո՞վ, ե՞ս, – ասաց։ – Յա՛, ոնց թե մենակ եմ ուտում, բա էս ճանճերին չե՞ք տեսնում։
◦
Скупого спросили:
– Почему ты ешь один?
Скупой удивился.
– Кто, я? – сказал он. – Ну как это один ем, а этих мух не видите?
◦
1. Переведите.
Գնամ տեսնեմ` ով կա այնտեղ և ինչ են անում։
Երանի ինձ չպատմեիր այդ մասին։
Եթե տեսնես նրան, անպայման հաղորդիր իմ բարևները։
Ասա նրան, թող այսօր մեր տուն գա։
Չուտե՛ս այդ խնձորը, լվացած չէ։
2. Переведите.
Арам, не волнуйся, ничего не случилось.
Выучите наизусть следующее стихотворение.
Не мешайте мне работать!
Будьте внимательны друг к другу! (միմյանց նկատմամբ)
Не шумите, соблюдайте тишину!
Берегите народное добро! (ունեցվածքը)
3. Перепишите предложения, употребляя глаголы в скобках в повелительном наклонении.
(Աշխատել) միշտ օգնել միմյանց։
(Հաղորդել) նրան իմ ջերմ բարևները։
Միշտ (հիշել) լավ արարքը, լավ մարդուն։
Գնալիս (հանգցնել) լույսը։
Սուրե՛ն, (մոտենալ) գրատախտակին և (գրել) վարժությունը։
4. Перепишите предложения, употребляя глаголы в скобках в будущем времени желательного наклонения в соответствующем лице. Переведите.
Եթե լավ (պարապել), կարճ ժամանակում կսովորես հայերեն։
Հենց որ անձրևը (դադարել), կգամ։
Երանի անձրև (գալ)։
Ինչ լավ կլինի, եթե միասին (գնալ) հանգստանալու։
Շուտ արա, (գնալ), ուշանում ենք։
Ա՜խ, տվեք ինձ քաղցր մի քուն, Կյանքից հեռու (սլանալ)։ "мчаться"
◦
Образец.
Եթե լավ պարապես, կարճ ժամանակում կսովորես հայերեն։
Если будешь хорошо заниматься, за короткое время выучишь армянский (язык).
5. Перепишите, употребляя глаголы в скобках в прошедшем времени желательного наклонения в соответствующем лице. Переведите.
Ի՜նչ լավ կլիներ, եթե միասին (գնալ) հանգստանալու։
Եթե (ուզենալ), անպայման կգար։
Երանի դու էլ (գնալ) ու (մասնակցել) կոնֆերանսին։
Լավ կլիներ, եթե դու այդ գործը շուտ (կատարել)։
Սառը ջուր լիներ` (խմել, հովանալ)։
(Թռչել) մտքով տուն, ուր իմ մայրն է ապրում։
◦
Образец.
Ի՜նչ լավ կլիներ, եթե միասին գնայինք հանգստանալու։
Как было бы хорошо, если бы мы вместе поехали отдыхать!
6. Ответьте на вопросы.
Ե՞րբ եք դուք ծնվել։
Որտե՞ղ եք ապրում և որտե՞ղ եք աշխատում։
Ի՞նչ մասնագիտություն ունեք։
Ժամը քանիսի՞ն է սկսվում ձեր աշխատանքը։
Ինչո՞վ եք գնում աշխատանքի։
Ե՞րբ եք վերադառնում աշխատանքից։
Դուք ամուսնացա՞ծ եք։
Քանի՞ երեխա ունեք։
Հայերեն գիտե՞ք։
Շաբաթը քանի՞ օր եք պարապում հայերեն։
Դուք եղե՞լ եք Հայաստանում։
25–04–2017